فرهنگِ طلبکاریِ جهان سومی و تعریف استثمار

بسیاری از مردم کشورهای جهان سوم فکر می کنند که منابع طبیعی کشورشان توسط کشورهای غربی به غارت رفته و می رود. در بسیاری موارد ولی، اگر بیطرفانه نگاه کنیم، می بینیم آنچه خیلی ها به آن استثمار نام می دهند، چندان نشانه ای از غارت ندارد. این بی عدالتی، غارت یا استثمار نیست که وقتی شرکت های کشوری خارجی می بینند در کشوری دیگر ارزش یکسری منابع طبیعی شان را نمی دانند و از آن هیچگونه استفاده ای نمی کنند، در آن کشور روی آن منابع سرمایه گذاری کنند و سعی کنند بطور ارزان از آن بهره برداری کنند.

وقتی سرمایه و تخصص از آنِ سرمایه دارهای کشور خارجی ست و آنها حتی مسئولیت تربیت متخصص و آموزشِ کارگران ساده را نیز بر عهده دارند، این انتظار بیجاست که منابع را بتوان با قیمت بالاتر فروخت. و این هم کاملا منطقی ست که هر چه سرمایه داری عظیم تر باشد، قراردادها طولانی تر بسته می شوند، و این باعث می شود نرخ فروش منابع در درازمدت بطور نسبی چندان بالاتر نرود.

واگذاری امتیاز بهره برداری از نفت ایران به انگلیس نمونه ی خوبی ست برای روشن کردن این موضوع. زمانی که انگلیس روی نفت ایران سرمایه گذاری کرد، ایران کشوری بسیار عقب مانده بود که بخش بزرگی از جمعیتش را عشایر تشکیل می دادند. اکثریت مطلق مردم بیسواد بودند و تعداد مدارس بسیار ناچیز بود، چه برسد به دانشگاه ها. سرمایه گذاری خارجی روی نفت ایران، نه تنها به ضرر این کشور تمام نشد، بلکه باعث پیشرفت آن در همه ی زمینه ها شد.

اینکه کشورهایی مانند ایران خودشان عرضه ی سرمایه گذاری در علم و تخصص و صنعت را ندارند، ارتباطی به کشورهای خارجی پیدا نمی کند. تقریبا در همه ی کشورهای عقب مانده این به وضوح دیده می شود که "چپاول و غارتِ" مردم بیش از همه توسط حکام و سرمایه دارانِ داخلی انجام می پذیرد که از طرفی شعور سرمایه گذاری های درست را ندارند و از طرف دیگر اهمیتی به رفاه مردم کشورشان نمی دهند. در کشوری مانند ایران که رهبر معظمش اقتصاد را مال خر می دانست، جای تعجب ندارد که وضعیت اقتصادی مردم روز به روز وخیم تر شود. در جامعه ای که حتی کمبود معلم دبیرستان دارد، در هر دهکوره ای دانشگاه آزاد زده اند. این بیش از آنکه منجر به تربیت متخصصین کاردان شود، فقط جیب مسئولان و "استادان" آن دانشگاه ها را پُر می کند.

کسانی که کشورهای غربی را مسئول بدبختی های کشورهای جهان سوم می دانند، دیدی غیرواقعی و "رمانتیک" نسبت به آن جوامع دارند و از درک دلایل واقعی عقب ماندگی آن کشورها طفره می روند.

(این یادداشت اولین بار در تاریخ ششم جولای 2015 در فیسبوک منتشر شده.)

پی نوشت: یادم رفته بود به این نکته اشاره کنم که کشورهای غربی از جمله فرانسه، انگلیس و آمریکا نقشی اساسی در تاسیس مدارس مدرن و ایجاد نظام آموزشی مدرن در ایران داشتند.

 .